GDAŃSK
gukrth

25 BAS

0
(0)

Last Updated on 19 marca 2021 by kudlatyxp

25 Bateria Artylerii Stałej. Zespół nadbrzeżnych stanowisk ogniowych oraz obiektów pomocniczych, zlokalizowanych w schronach mający na celu obronę Polski od strony morza.

Główny Punkt Kierowania Ogniem (GPKO)

Baterie nadbrzeżne powstawały w tym rejonie już w okresie przed I Wojną Światową, kolejnym etapem rozwoju było powstanie w okresie międzywojennym jednostek na Helu i Oksywiu. System obrony wybrzeża jako rozproszony był bardziej efektywny, odporny na uderzenie wroga od okrętu o porównywalnej sile ognia.
Po II wojnie światowej w związku z eskalacją zimnowojennego konfliktu postanowiono o budowie baterii artyleryjskich wzdłuż całego polskiego wybrzeża. Decyzja o budowie 25. Baterii Artylerii Stałej zapadła 7 stycznia 1952 roku. W ciągu kilku kolejnych lat wyrósł dobrze wyposażony i zorganizowany kompleks artyleryjski, obsługiwany przez 150 żołnierzy i 2 pracowników cywilnych.
Opisywana bateria wykorzystywała też niektóre stanowiska i schrony amunicyjne starych obiektów niemieckich z „Forstbatterie” i „Buchtbatterie”.
W 1955 roku 25. BAS został włączony w skład 32. Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej, a od 1957 roku funkcjonował w strukturach Dowództwa Jednostek Nadbrzeżnych Marynarki Wojennej. W obszarze Zatoki Gdańskiej powstały cztery zespoły artyleryjskie, poza opisywanym również dwa na krańcu Półwyspu Helskiego oraz kolejny w gdyńskim obszarze Kępy Redłowskiej.

Zapasowy Punkt Kierowania Ogniem (ZPKO)

Podstawowym sprzętem artyleryjskim miały być radzieckie konstrukcje. Jako uzbrojenie średnich baterii wybrano armaty B-13 kal. 130 mm. Projekt powstał w ZSRR w 1929 roku i jego przeznaczeniem były pokłady niszczycieli i lekkich krążowników. Problemy konstrukcyjne sprawiły, że dopiero w drugiej połowie lat trzydziestych zaczęto produkcję seryjną. Ze względu na dobre parametry balistyczne zamontowano działo na podwoziu czołgowym, tworząc niszczyciel czołgów Su-100Y. Po II wojnie światowej działa B-13, w wersjach nadbrzeżnych i okrętowych, trafiły do Finlandii, ChRL, Indonezji i Egiptu. Łącznie wyprodukowano 1199 egzemplarzy. Donośność pocisków o masie 33 kg wynosiła 25,4 km. W zależności od stopnia wyszkolenia działonu możliwe było wystrzeliwanie 12 pocisków na minutę. Stanowiska ogniowe 25 BAS budowano wg standardowego projektu działobitni dla dział 130mm w tzw. późnej wersji – dodano niewielkie ukrycia dla załogi w przedpiersiu.

Jedna z wież obserwacji dwubocznej

Amunicja na stanowiska ogniowe dostarczana była ze znajdującego się w znacznym oddaleniu magazynu amunicji. Transportowano ją specjalnymi wagonikami po torach kolejowych o szerokości 60 cm. Wagoniki nie posiadały napędu, pchane były przez żołnierzy z obsługi.
Już w latach 60-tych przyszłość tych obronnych obiektów stała pod sporym znakiem zapytania, przyczyną był rozwój broni rakietowej i zmiana koncepcji obrony wybrzeża, w większym stopniu oparta na wykorzystaniu lotnictwa bojowego. Do tego doszły plany rozbudowy obszarów portowych, przede wszystkim budowy zewnętrznego Portu Północnego pomiędzy gdańskimi Stogami i Westerplatte.

Elektrownia

W 1971 roku 25. Bateria Artylerii Stałej jako jedna z pierwszych tego rodzaju jednostek została postawiona w stan stałej konserwacji, z którego zrezygnowano już sześć lat później.
Potem pozbawione opieki obiekty niszczały, ale ze względu na solidną betonową konstrukcję i tak trwały we względnie niezłym stanie. Dopiero rozbudowa Portu Północnego przyniosła destrukcję głównego zespołu zabudowy. Przepadły na przykład stanowiska artyleryjskie, a potem kolejne obiekty.

Obiekty

Z najbardziej charakterystycznych budowli zachowało się zaledwie kilka. Na terenie portowym, w otoczeniu hałd węgla, sterczy samotnie wieża GPKO (Główny Punkt Kierowania Ogniem), natomiast bliżej ulicy Kontenerowej zobaczyć można ZPKO (Zapasowy Punkt Kierowania Ogniem). Była to 5-kondygnacyjna żelbetowa konstrukcja szkieletowa, szeroko stosowana w innych bateriach w różnych wersjach różniących się wysokością. Na szczycie umieszczono pancerną kopułę dalmierza DM-4, a przed nim dalocelownik WBK-1. GPKO 25 BAS zbudowano na lewym skrzydle, w pobliżu koszar, w postaci 5-kondygnacyjnej wieży integralnie połączonej ze schronem dowodzenia. Grubość ścian schronu wynosiła 170cm, a stropu 130cm. Ściany i strop wieży miały różne grubości: średnio od 50 do 30cm. Na 5 kondygnacji zamontowano dalocelownik WBK-1, a piętro niżej dalmierz DM-4 o bazie optycznej 4m. Schron i wieżę łączył przelotowy korytarz. W schronie umieszczono maszynownię, aparaturę filtrowentylacyjną i pomieszczenia socjalne załogi. Aby umożliwić transport wyposażenia wielkogabarytowego zaprojektowano specjalne wyjście techniczne z maszynowni. Około 1956 roku dobudowano na szczycie wieży stację radaru artyleryjskiego Załp-B.

Stanowisko ogniowe

Na terenie Pola Bitwy Westerplatte zachowała się wieża LPOD, czyli Lewego Punktu Obserwacji Dwubocznej, w jej pobliżu znajduje się tak zwany schron pogotowia. Podobny zespół, tym razem PPOD (Prawy Punkt Obserwacji Dwubocznej) wraz ze schronem pogotowia przetrwał na obszarze Górek Zachodnich, przy tych pozostałościach prowadzi trasa Szlaku Fortyfikacji Nadmorskich.
Żelbetowa wieża wraz ze znajdującym się obok schronem dla obsady, była najbardziej na wschód wysuniętym punktem obserwacyjnym 25 baterii artylerii stałej. Teren na którym się znajduje, niegdyś otoczony był podwójnym płotem z drutu kolczastego. Dodatkowo, na ogrodzonym terenie znajdował się barak dla żołnierzy, którzy rotacyjnie pełnili służbę na terenie punktu obserwacyjnego. Dojeżdżali oni tutaj z macierzystej jednostki znajdującej się opodal portu północnego.
Wieża w specjalnym pomieszczeniu na szczycie mieściła stanowisko dalmierza i karabinu maszynowego. Maskowana była za pomocą siaki maskującej rozpiętej na specjalnych stalowych pałąkach w celu zniekształcenia jej kształtu.

Koszary

Schron bojowy, znajdujący się obok, stanowił schronienie dla obsady na czas obstrzału. Dodatkowo miał chronić podejście do wieży za pomocą ognia karabinów maszynowych umieszczonych w strzelnicach chronionych stalowymi okiennicami. Do dziś zachowała się jedynie betonowa konstrukcja schronu.

Schron elektrowni 25 BAS jest obiektem żelbetowym o grubości ścian i stropu 150cm. Podobnie do innych obiektów baterii, był przysypany ziemią, na kształt wydmy. Głównymi pomieszczeniami są dwie hale (wysokość w świetle: 330cm), gdzie znajdowały się dwa agregaty prądotwórcze napędzane dwoma silnikami wysokoprężnymi. Po lewej stronie znajdowała się podstacja wysokiego napięcia z 3 lub 4 transformatorami. Po prawej stronie umieszczono pomieszczenie hydroforni i małe pomieszczenie socjalne. Montaż i demontaż wyposażenia obywał się poprzez wejście techniczne w elewacji schronu, zabezpieczane podczas użytkowania stalowymi dwuteownikami (obecnie zdemontowane). Po bokach wejścia umieszczono dwa małe pomieszczenia ze zbiornikami paliwa i wody do chłodzenia.

Jeden z budynków koszarowych

Ciekawostka

W opisanej jednostce w pewnym okresie czasu służbę wojskową pełnili klerycy. Pierwsze jednostki kleryckie powstały w 1955 r. w Opolu, Szczecinie i Gdańsku. Służba była sterowaną odgórnie formą walki z Kościołem, który według władz PRL był jednym z podstawowych przeszkód w kształtowaniu i upowszechnianiu socjalistycznego bytu. Wcielenie kleryków do trzech specjalnych jednostek wojskowych miało służyć walce z nowymi powołaniami. Kompanie podlegały bezpośrednio Głównemu Zarządowi Politycznemu Ludowego Wojska Polskiego. Wojciech Jaruzelski, wówczas wiceminister Obrony Narodowej, podpisał specjalne wytyczne, w których opisano metody „pracy” z klerykami.

Klerycy w mundurach

Moje wspomnienia

Jako kilkuletni dzieciak miałem przyjemność częstego przebywania na terenie opisywanej 25 BAS. Jednostka znajdowała się na terenie gęsto zalesionym. Dojazd od strony Wisłoujścia, żwirową drogą przez las. Kilkadziesiąt metrów przed bramą wjazdową na teren jednostki znajdował się podłużny budynek w którym mieszkało kilku żołnierzy kadry zawodowej z rodzinami.

Budynek mieszkalny żołnierzy zawodowych

Mieszkania trzypokojowe, kuchnia, łazienka. Tam właśnie latem w okresie wakacyjnym spędzałem czas. Z dziećmi które tam mieszkały chodziłem na plażę. Aby tam dojść trzeba było pokonać kilkaset metrów w głębokim piasku, ścieżką przez las. Po drodze mijało się różne przedwojenne, poniemieckie bunkry, schrony i okopy, następnie były wysokie wydmy i ogromne betonowe bloki ułożone jeden za drugim tuż przed plażą. Aby dostać się na teren jednostki trzeba było przejść przez wartownię która mieściła się po prawej stronie bramy wjazdowej.

Pozostałości po bramie wjazdowej na teren jednostki

Za bramą długa prosta i dochodziło się do koszar. Po lewej stronie, od strony morza, znajdował się tor przeszkód (małpi gaj), dalej były baraki z izbami żołnierskimi, była kantyna, do której chodziliśmy na oranżadę i herbatniki. Od szczytu jednego z budynków było wejście odgrodzone metalowymi drzwiami prowadzące do kuchni. Zapamiętałem wielkie parowe kotły do gotowania żołnierskiej strawy oraz kucharza który gonił nas z chochlą bo zakłócaliśmy mu spokój rzucając kamieniami w metalowe drzwi. Pamiętam też jakieś boisko, chyba do piłki nożnej.

Leśna droga prowadząca do jednostki

Dalej po prawej stronie w drewnianych barakach były magazyny oraz biura. Pamiętam, że w lesie na terenie jednostki było bardzo dużo grzybów, dominowały pyszne rydze. Dzieci które mieszkały przy jednostce uczyły się w szkole podstawowej nr 48 na Wisłoujściu. Mile wspominam te czasy, bo tylko wspomnienia pozostały…

Tak wyglądały betonowe bloki i plaża

Numeracja Baterii Artylerii Stałej

11 BAS przydzielono numery serii 100
13 BAS przydzielono numery serii 200
17 BAS przydzielono numery serii 300
19 BAS przydzielono numery serii 400
9 BAS przydzielono numery serii 500
25 BAS przydzielono numery serii 600
28 BAS przydzielono numery serii 700
31 BAS przydzielono numery serii 800
34 BAS przydzielono numery serii 900
27 BAS przydzielono numery serii 1000
3 BAS przydzielono numery serii 1100

Kolejne numery były oznaczeniem funkcji obiektów. Są one w miarę spójne dla wszystkich obiektów.

Nr 1-4 oznaczały stanowiska ogniowe (numerowane od prawej do lewej patrząc w kierunku npla)
Nr 5 oznaczał centralę artyleryjską
Nr 6-8 oznaczały GPKO i ZPKO (zawsze niższy numer posiadało GPKO)
nr 9 oznaczał elektrownię
Nr 11,12 oznaczały schrony OPL dla załogi
Nr 13-16 oznaczały schrony na amunicję
Nr 17,18 oznaczały schrony-garaże dla reflektorów
Nr 19,20 oznaczały punkty obserwacji dwubocznej
Nr 21 oznaczał stanowisko dowodzenia
Nr 22,23 oznaczały schrony-garaże dla agregatów do reflektorów
Nr 25 oznaczał pomocniczy schron na agregat zasilający

Obiekty 25 BAS Gdańsk Stogi

  • 601 – stanowisko ogniowe oraz nieistniejące 602,603,604 zlikwidowane podczas budowy terminala zbożowewgo
  • 605 – centrala artyleryjska
  • 606 – główny punkt kierowania ogniem
  • 607 – zapasowy punkt kierowania ogniem
  • 609 – elektrownia
  • 611 – schron obsługi
  • 613 – magazyn amunicji – częściowo zniszczony podczas budowy terminala DCT Gdańsk
  • 615,616 – magazyny amunicji

Co sądzisz o wpisie?

Kliknij gwiazdkę, aby ocenić

Średnia ocena 0 / 5. Liczba głosów 0

Bądź pierwszym, który oceni ten post

Jedna myśl na “25 BAS

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

Przewiń do góry