GDAŃSK
jiyf

Orunia

0
(0)

Last Updated on 10 kwietnia 2021 by kudlatyxp

Witaj świecie, czyli Orunia i jej burzliwe dzieje

Herb Oruni

Mało która z gdańskich dzielnic miała tak burzliwe dzieje, jak Orunia. Równie o mało którą tak bardzo dbano, zwłaszcza z powodu obszarów zielonych, czego pozostałością do dziś jest malowniczy Park Oruński.
Nazwa dzielnicy jest związana z przepływającą tędy rzeką, która na początku nazywała się Orana lub Orania . Chodzi oczywiście o dzisiejszy Potok Oruński, który przed XIV wiekiem przemierzał osadę w poprzek. Dopiero później rezydujący tu Krzyżacy skrócili bieg rzeki tak, że znalazł swoje ujście w Kanale Raduni, tam gdzie dziś uchodzi Potok Oruński.
Orunia kilkakrotnie zmieniała swoją nazwę – Niemcy przekształcili ją w Ohrę lub die Aur , odnotowywano także wersje Oruń , Ora lub Orra , bez końcówki “nia” i “na”. Na dzisiejszą wersję nazwy wpłynęli Kaszubi, którzy samogłoskę “a” pod wpływem głoski nosowej “ń”, zwężali do “u”, co przekształciło ją w obecną Orunię.

Orunia nieistniejąca

wypadek

Choć trudno teraz w to uwierzyć, przed laty wypożyczalnie różnego rodzaju sprzętów AGD cieszyły się dużą popularnością. Gospodarstwa domowe nie były tak dobrze zaopatrzone jak dziś. Kupno, np. wymarzonej pralki, wymagało dużego zachodu i nierzadko, również dobrych znajomości. Dlatego ludzie radzili sobie jak umieli, a wypożyczalnie miały się dobrze. Jedna z nich funkcjonowała na Oruni. – Przy Trakcie św. Wojciecha w okolicy późniejszego zegarmistrza, działała wypożyczalnia naczyń. Oprócz zastawy można było wypożyczyć również garnki i sprzęt AGD. Największym wzięciem cieszyły się pralki „Franie”. Obowiązywały na nie zapisy – wspomina Barbara Żukowska. – Tak! Pamiętam to miejsce. Moja mama wypożyczyła stamtąd zastawę na moje wesele! – wykrzykuje radośnie Irena Mróz…czytaj dalej

O Oruni


Mieszkańcy Gdańska często mylą poszczególne części tej dzielnicy. Wzdłuż ulicy Małomiejskiej znajduje się tzw. Oruńskie Przedmieście, a dalej dzielnica Gdańsk Południe, której część potocznie zwana jest Orunią Górną. W okolicach przystanku SKM znajduje się właściwa Orunia, natomiast od zjazdu z ulicy Małomiejskiej w Trakt Św. Wojciecha rozciągają się Stare Szkoty.
Te ostatnie nigdy nie cieszyły się dobrą sławą. Jeszcze w XV wieku, gdy była to wieś, jej mieszkańcy nie podlegali prawu miejskiemu, nie musieli płacić podatków, a wytwarzający tutaj rzemieślnicy działali poza organizacją cechową, zwano ich więc partaczami. Dla gdańszczan stanowili konkurencję, oferując towary po znacznie niższych cenach. W latach 20. XVII wieku znajdował się tu azyl, dający schronienie łotrom i zabójcom, którzy dopuścili się przestępstw w Gdańsku. Po wojnach napoleońskich osada uległa pauperyzacji i zamieszkali ją przede wszystkim ludzie z marginesu społecznego.

Gdańsk Orunia ul. Jedności Robotniczej obecnie Trakt Św. Wojciecha. 1956 (Mijanka tramwajowa)

Historia nie najlepiej obchodziła się z Orunią. Gdańszczanie wykorzystywali więc każdą okazję, aby wyrządzić szkodę tutejszym mieszkańcom i działać na ich niekorzyść. W latach 30. XV wieku spustoszyli ją husyci, sprowadzeni do walki z Krzyżakami przez Władysława Jagiełłę .
Orunia ucierpiała dotkliwie podczas wojen szwedzkich i sto lat później podczas pierwszej wojny sukcesyjnej, na początku XVIII wieku, kiedy wojska rosyjskie oblegały Gdańsk, domagając się wydania Stanisława Leszczyńskiego . Liczne zniszczenia miały tutaj miejsce także podczas wojen napoleońskich.
Ale Orunia miała także swoje dobre okresy. Na przełomie XVI i XVII wieku zyskała status luksusowej dzielnicy, którą interesowali się gdańscy patrycjusze, przyjeżdżający tutaj z powodu walorów rekreacyjnych – pozostałościami po tym okresie są barwne dworki z ogrodami owocowymi oraz słynny Park Oruński . W XIX wieku powstało tutaj kilka karczm, a w latach 70. uruchomiono pierwszą linię tramwaju konnego (drugą w Gdańsku!). Na początku XX w. była największą robotniczą dzielnicą w mieście, budowano tu nowe osiedla i kamienice czynszowe.

Przed wiaduktem “Biskupia Górka”

O atrakcyjności dzielnicy przez długi czas stanowiły przestrzenie zielone. Swój park założył tu zamożny gdański kupiec, Andrzej Schopenhauer , a na terenie Starych Szkotów mieścił się Ogród Schahnasjahna . Najbardziej popularny jest malowniczy Park Oruński – o jego atrakcyjności świadczy malownicze położenie i bliska odległość do centrum oraz dwa wzgórza, z których można zobaczyć panoramę Gdańska.

Pętla tramwajowa na Oruni (Gościnna)


Oruńskie ciekawostki

W 1902 roku na Oruni zatrzęsła się ziemia. Jedyną ofiarą trzęsienia ziemi był motorniczy tramwaju, który złamał rękę.

W 1905 liczba mieszkańców przekroczyła 10 000. W tym samym roku mistrz ślusarski Christian August Kirschberger założył Fabrykę Konstrukcji Żelaznych (późniejszy Zakład Odlewniczy “Żeliwiak”), której hale produkcyjne wzniesiono przy nieistniejącej dziś ul. Tylnej.

W okresie Wolnego Miasta Gdańska dzielnica była znaczącym skupiskiem ludności polskiej – osiedlali się tutaj Kaszubi i Kociewiacy szukający pracy w Gdańsku. W 1923 roku Orunia liczyła 2798 gospodarstw, które zamieszkiwało 12 113 osób. Była to największa wieś na całym Pomorzu. Na czele administracji stał urzędnik tytułowany burmistrzem, którym był senator Wolnego Miasta Rax Rammiger

15 sierpnia 1933 Orunia została przyłączona w granice administracyjne miasta i stała się dzielnicą Gdańska. W latach trzydziestych Orunia, uważana za bastion ruchu komunistycznego, była biedną dzielnicą, zamieszkałą w większości przez robotników i rzemieślników, z których tylko nieliczni byli mistrzami. Przed 1939 miejsce antypolskich wystąpień. Duża część oruńskich Polaków jeszcze we wrześniu 1939 roku została aresztowana i przewieziona do obozu przejściowego Bramie Nizinnej, skąd trafili do obozu w Nowym Porcie.

Dnia 27 marca 1945 dzielnicę zdobyła Armia Czerwona. Zniszczenia były umiarkowane. Zalane przez wycofujące się wojska niemieckie pola (747 ha) osuszone zostały rok później przez grupę 5 rolników.

W 1956 zamknięto ewangelicki cmentarz św. Jerzego, znajdujący się między ulicą Gościnną a torami kolejowymi, czynny od około 1550. W 2009 na jego terenie odsłonięto obelisk, ufundowany przez Miasto Gdańsk.

W 1962 na terenie dzielnicy powstało kino „Kosmos”

W 1972 zlikwidowano linię tramwajową z Gdańska wraz z pętlą przy ul. Gościnnej.

9 lipca 2001 po ulewnych deszczach, Kanał Raduni przerwał wał w trzech miejscach. Orunię zalała powódź.

Orunia ul. Jedności robotniczej (Obecnie Trakt Św. Wojciecha)

Co sądzisz o wpisie?

Kliknij gwiazdkę, aby ocenić

Średnia ocena 0 / 5. Liczba głosów 0

Bądź pierwszym, który oceni ten post

Jedna myśl na “Orunia

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

Przewiń do góry