Ciekawostki

Gdański czołg

Jeszcze dwadzieścia lat temu Gdańsk miał trzy czołgi T 34. Jako pierwszy zniknął najpotężniejszy i najnowszy – powojenny T34 – 85, stojący na Targu Rakowym. Jako drugi, dwa lata temu, opuścił Trójmiasto, wartościowy egzemplarz T 34 – 76, który na początku lat 60., przed wizytą Chruszczowa, zastąpił krzyż na cmentarzyku Obrońców Westerplatte. Podczas II Wojny Światowej służył w armii sowieckiej, kończąc swój szlak bojowy z dziurą w bocznym pancerzu, gdzieś w okolicach Nowego Dworu Gdańskiego. Dziś można go oglądać w wojskowym muzeum w Zielonej Górze…czytaj dalej

Publiczna egzekucja

Jenny-Wanda Barkmann, zwana “Pięknym Widmem”, sadystyczna nadzorczyni z obozu, praktycznie jako jedyna zachowała kamienny spokój, zarówno podczas procesu, jak i egzekucji. Po ogłoszeniu wyroku stwierdziła: “Życie rzeczywiście jest przyjemnością, a przyjemności zwykle trwają zbyt krótko”. Pozostali w ostatnim słowie przeważnie płakali i prosili o łaskę. W momencie ogłaszania wyroku zachowywali się biernie, jakby otępiali nie mogąc uwierzyć w to, co ich czeka…czytaj dalej

Lotnisko Wrzeszcz

Pierwsze samoloty pojawiły się w Gdańsku w czerwcu 1910 r. podczas pokazów lotniczych Danziger Fest- und Flugwoche na wyspie Ostrów. W tym samym roku postanowiono o wybudowaniu lotniska na terenie utworzonego w 1829 wielkiego poligonu we Wrzeszczu. Niemniej jednak, do 1913 r. lądowisko znajdowało się na wyspie Ostrów. Dopiero w tym roku na lotnisku we Wrzeszczu powstał hangar i zapoczątkowano ruch lotniczy. W 1917 r. zbudowano kolejny hangar oraz zlokalizowano tu szkołę pilotów niemieckiej marynarki wojennej…czytaj dalej

Lotniskowiec Graf Zeppelin

12 lipca 2006 kadłub lotniskowca odnalazła zajmująca się poszukiwaniem i wydobyciem ropy naftowej firma Petrobaltic w wodach Bałtyku 55 km na północ od Władysławowa na głębokości 87 m. Wykorzystywany przez nią statek badawczy m/v “St. Barbara”[1] zaopatrzony w specjalistyczny sprzęt do sondowań podwodnych namierzył i zarejestrował wrak, jako pierwszy. 26 lipca 2006 okręt hydrograficzny ORP “Arctowski” przeprowadził podwodne badania zatopionej jednostki. 27 lipca 2006 polska Marynarka Wojenna oficjalnie potwierdziła, że zatopiony wrak to “Graf Zeppelin”…czytaj dalej

Smok Kaszubski

Pociąg został zbudowany z inicjatywy kpt. mar. Jerzego Błeszyńskiego na początku września 1939 roku przez pracowników Warsztatów Portowych Marynarki Wojennej w Gdyni, przy akceptacji kierownika Stoczni Marynarki Wojennej kmdr. inż. Witolda Szulca. Do budowy użyto blach stalowych grubości 9 mm przeznaczonych na kadłuby niezbudowanych niszczycieli „Orkan” i „Huragan”. Dowódcą pociągu został wspomniany kpt mar. Błeszyński, a po jego zranieniu pod Wejherowem 9 września i śmierci w szpitalu, porucznik marynarki Florian Hubicki. Obsługę parowozu stanowili gdyńscy kolejarze, a wśród ponad 40-osobowej załogi większość stanowili podoficerowie i marynarze z byłej kompanii obsługi portu…czytaj dalej

Lotnisko Górki Wschodnie

Start z portu w Górkach Wschodnich następował o godz. 17.15, a o godz. 21.15 wodnosamolot był już w Sztokholmie. Skąd  wylatywał w dniu następnym o 6 rano, aby dotrzeć do Gdańska o godz. 10. Na liczącej 690 km trasie z Gdańska do Sztokholmu bito też rekordy prędkości i tak 18 czerwca 1925 r. pilot Kraut pokonał ją na maszynie Fokker F III w dwie godziny. Parę dni wcześniej wodnopłatowiec Dorniel Wal „Idiar” pokonał ją w czasie dwóch godzin i 38 minut. Ten ostatni uległ też na początku lipca wypadkowi rozbijając się koło wsi Plehnedorf (Płonie). Na szczęście uszkodzeniu uległa tylko maszyna, a pasażerom nic się nie stało. Obiecujący sezon zakończono 30 września 1925 r. Niestety, w następnym roku loty zawieszono…czytaj dalej

Ucieczki z PRL

Jedną z pierwszych ucieczek zakończonych sukcesem był lot ppor. mar. Arkadiusza Korobczyńskiego z Samodzielnej Eskadry Lotnictwa Marynarki Wojennej. Losy tego oficera nadają się na scenariusz filmu szpiegowskiego. Choć do kraju powrócił w szeregach Wojska Polskiego, walczącego u boku Armii Radzieckiej, jego stosunek do nowego ustroju był jednoznacznie negatywny. Wygłaszane głośno nieprzychylne uwagi i komentarze szybko zwróciły na niego uwagę służb radzieckich i polskiej Informacji Wojskowej. Wiedząc, że przygotowane jest jego aresztowanie, zdecydował się na ucieczkę…czytaj dalej

Gdańskie Ubooty

I wojna światowa. Gdańskie stocznie, zarówno państwowa Stocznia Cesarska (Stocznia Królewska), jak i prywatna stocznia Ferdinanda Schichaua, budowały okręty wojenne od początków swego istnienia. Prace przygotowawcze rozpoczęto w Gdańsku jesienią 1904 roku z inicjatywy wielkiego admirała Alfreda von Tirpitza. W Stoczni Cesarskiej wyprodukowano serie okrętów typów U-2 (jednostka nie należała do udanych konstrukcji, wymagała wielu remontów), U-3, U-9, U-13, U-17, U-19, U-23, U-27, U-43, UE 1 oraz Mittel U, budowanych także w innych niemieckich stoczniach…czytaj dalej

Torpedownia

Posadowiona 300 metrów od brzegu. Przez to widoczna jak na dłoni z wielu kilometrów, przypomina nieco opuszczony zamek. Mało kto dziś pamięta, że niegdyś łączyło ją z lądem długie molo, po którym transportowano torpedy. To, co zaś dziś przypomina mury obronne, to tak naprawdę ściany wielkiej hali. Torpedownia była bowiem wielką halą montażową oraz magazynem sprzętu do próbnych strzelań. Dlatego też budynek wyposażono w sporą wieżę, zwróconą w stronę zatoki. Obserwowano z niej bieg torped. Tych najnowszych i najbardziej tajnych, stanowiących część tak zwanych cudownych broni Hitlera – akustycznych i magnetycznych…czytaj dalej

Gdańskie Tramwaje

Jako pierwsze oddano do eksploatacji linie do Oruni (wzdłuż obecnego Traktu św. Wojciecha) i Siedlec (wzdłuż obecnej ul. Nowe Ogrody). Nastąpiło to 12 VIII 1896 roku, a 27 tego miesiąca tramwaj elektryczny połączył Gdańsk z Wrzeszczem przez obecną ul. 3 Maja, al. Zwycięstwa i al. Grunwaldzką. Trasy do Oruni (początek: pętla uliczna na obecnej ul. Bogusławskiego) i Siedlec były jednotorowe, z mijankami w połowie drogi, zaś linia wrzeszczańska – dwutorowa. W kolońskiej firmie Herbrandt kupiono 45 wozów silnikowych, a wozy konnych tramwajów (po modernizacji) służyły jako przyczepy. Do końca 1896 roku wszystkie linie tramwaju konnego zostały zelektryfikowane. Dodatkowo wybudowano jeszcze dwutorowe połączenie z Kohlenmarkt (Targ Węglowy), gdzie znajdowała się pętla uliczna, przez Holzmarkt (Targ Drzewny), Dominikswall i Elisabethwall (ul. Wały Jagiellońskie) i Stadtgraben (Podwale Grodzkie) do Dworca Głównego. Odtąd tramwaje w kierunku Wrzeszcz – Oliwa kursowały na przemian: nowo powstałą trasą przy Dworcu Głównym i starą przez ul. 3 Maja. W roku 1896 nastąpiła zmiana właściciela na Allgemeine Lokal- und Straßenbahn-Gesellschaft (Towarzystwo ALS z Berlina)…czytaj dalej

Kolejka SKM

Ruch lokalny w latach międzywojennych był prawie całkowicie podzielony granicami Wolnego Miasta Gdańska. Na terenie Rzeczpospolitej powstał za to port i miasto Gdynia jako sposób uniezależnienia się Polski od portu gdańskiego. Z przyczyn oczywistych nie było więc mowy o tworzeniu aglomeracji i odpowiedniego dla niej ruchu, pomimo iż ruch kolejowy, także na terenie Wolnego Miasta, był obsługiwany przez PKP. Władze Gdańska nie powróciły do tematu budowy kolei miejskiej – w zamian za to jedn z linii tramwajowych z Oliwy doprowadzono do Sopotu. Pociągi z Gdańska Gł. oraz Pruszcza Gdańskiego do Nowego Portu uruchamiane i obsługiwane były w kooperacji PKP i władz portu i jeździły z oznaczeniami “PKP – Hafen Danzig”…czytaj dalej

Policja

Zgodnie z przyjętymi po I wojnie światowej postanowieniami wszystkie jednostki wojskowe opuściły Gdańsk do 9 II 1920, pozostawiono jednak wiele formacji paramilitarno-policyjnych. Były to: Straż Mieszczańska (Einwohnerwehr), Straż Bezpieczeństwa (Sicherheitswehr), Policja Ochronna (Schutzpolizei), Policja Graniczna (Grenzpolizei), Policja Bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei), Policja Miejska (Städtische Polizei), Policja Celna (Zoll-Fahndungspolizei), Policja wiejska/żandarmeria (Landjägerei); razem prawie 10 tysięcy osób. Organizacyjnie policja w II WMG podporządkowana była Wydziałowi Wewnętrznemu (Abteilung des Inneren) Senatu. Przedstawicielami tego organu byli: prezydent policji miejskiej i trzej landraci obwodów: Gdańskiej Wyżyny, Gdańskiej Niziny i Wielkie Żuławy…czytaj dalej

Sporty zimowe

Powojenny Gdańsk wraz z sąsiednim Sopotem był tętniącym życiem ośrodkiem narciarskim i ogólnie rzecz biorąc sportów zimowych. Pagórkowate ukształtowanie terenu oraz długie mroźne i śnieżne zimy trafiały na podatny grunt aktywnej i rządnej sportowych wyzwań trójmiejskiej młodzieży. Lodowiska, tory saneczkowe, trasy zjazdowe, biegowe i skocznie narciarskie były zimą eksploatowane przez młodych sportowców równie często, co latem boiska do piłki nożnej. Temat sportowego życia w zimowym Gdańsku nie pozostawił znaczących śladów w literaturze historycznej, głównym źródłem wiedzy na temat tego zagadnienia pozostają mieszkańcy Gdańska, którzy w tamtym czasie parali się sportami zimowymi…czytaj dalej

Gdańscy strażacy

Trudno zliczyć wszystkie pożary, jakie przez wieki nawiedzały Gdańsk. Gęsta, dawnymi czasy drewniana zabudowa sprawiała, że ogień trawił całe kwartały ulic, zostawiając bez dachu nad głową nawet kilkaset osób. Jeden z takich pożarów wydarzył się w roku 1570. Szalejący na Starym Mieście ogień pozbawił wówczas dachu nad głową ponad 700 rodzin. Pożogi nie omijały też słynnych gdańskich kościołów, Dworu Artusa czy Ratusza Głównego Miasta. Gdańszczanie jednak dzielnie starali się stawić czoło żywiołowi. Już w 1451 roku rajcy miejscy wydali zarządzenie, by w każdych dziesięciu domach działały tzw. “roty przeciwogniowe” pod dowództwem rotmistrza. Cztery lata później wyszło kolejne zarządzenie, mówiące, że dachy domów w Gdańsku mogą być pokrywane wyłącznie dachówką…czytaj dalej

Kolej wąskotorowa

Początki kolei wąskotorowej na Żuławach związane są z przemysłem cukrowniczym. Cukrownie funkcjonujące na tym terenie borykały się bowiem z problemem transportu buraków na urodzajnym, lecz podmokłym terenie położonym miejscami poniżej poziomu morza. W niewielkim stopniu sytuację poprawiała uruchomiona w 1886 roku normalnotorowa linia Szymankowo – Nowy Staw – Nowy Dwór Gdański.
Pierwszy odcinek kolei wąskotorowej na Żuławach liczył 4,5 km i powstał prawdopodobnie około 1886 roku. Połączył cukrownię w Nowym Stawie z miejscowością Dębina Południe (Eichwalde Süd) i obsługiwany był trakcją konną. W roku 1891 cukrownia w Nowym Stawie otrzymała koncesję na budowę kolejki wąskotorowej prowadzonej przez trakcję mechaniczną o rozstawie szyn 750 mm...czytaj dalej

Przeprawy przez Wisłę

Jedną z kluczowych spraw funkcjonowania kolei wąskotorowych na trenie Żuław było pokonywanie przeszkód wodnych. O ile Nogat, Szkarpawa, Tuga, czy też kanały odwadniające pozwalały na (trudniejszą lub nie) budowę mostów czy kładek, o tyle przeprawa przez przekop Wisły była sporym wyzwaniem i bardzo, bardzo kosztownym. Rzeka w tym miejscu była zbyt szeroka na tego typu budowlę, postanowiono więc, by Świbno (Schiewenhorst) z Mikoszewem (Nickelswalde) połączyć za pomocą przeprawy promowej…czytaj dalej

Falowce

Od największego gdańskiego falowca dłuższy jest wiedeński Karl-Marx-Hof (1100 metrów). W bliskim sąsiedztwie falowca planowana była budowa najwyższego budynku mieszkalnego w Polsce Big Boy Building, wysokiego na 202 metry. Obecnie przy tej samej ulicy zbudowanych zostało 9 wieżowców z dużą liczbą mieszkań po 16-18 pięter każdy, dwa kolejne(drugi niższy) są w budowie, co czyni ulicę Obrońców Wybrzeża najgęściej zaludnioną ulicą Gdańska – na niecałym kilometrze długości mieszka tu co najmniej 1% – 2% mieszkańców miasta…czytaj dalej

Dawne Kina

Na stałe pokazy “ruchomych fotografii z całego świata” mieszkańcy musieli poczekać jednak jeszcze ponad dziesięć lat. Mniej więcej od roku 1908 w całych Niemczech kina zaczęły robić się niezwykle modne, nowinka nie mogła ominąć też Gdańska. Pierwsze stałe kino ulokowało się w nieistniejących już dziś kamienicach przy Targu Węglowym (niegdyś Kohlenmarkt). “Passage-Theater” mieścił się tam przez cały czas istnienia Wolnego Miasta.
Nowe kina pojawiały się w mieście systematycznie i w roku 1939 były ich już w Gdańsku ponad 20. Oprócz tych w Śródmieściu, kinomani mieli do dyspozycji dwa kina we Wrzeszczu i Sopocie, trzy w Oliwie, oraz jedno w Nowym Porcie i na Stogach. Wspomnijmy te najciekawsze…czytaj dalej

Szczęściarz z U-boota

Wolfgang Hirschfeld do marynarki wojennej zgłosił się na początku 1935 roku. Przełożeni określili go jako żołnierza o dużej dozie samodzielności. Po kilkumiesięcznym szkoleniu w Stralsundzie rozpoczął służbę jako telegrafista na pokładzie starego torpedowca T-139.
Już na samym początku wojny zadaniem torpedowca było polowanie na polski okręt podwodny Orzeł. “Złapaliśmy namiar na niego koło Treleborga w południowej Szwecji, nie mogliśmy jednak zaatakować go bombami głębinowymi, gdyż znajdowaliśmy się na szwedzkich wodach terytorialnych. Tak więc udało się mu ujść” – wspominał Hirschfeld…czytaj dalej

25 – Bateria Artylerii Stałej

Zespół nadbrzeżnych stanowisk ogniowych oraz obiektów pomocniczych, zlokalizowanych w schronach mający na celu obronę Polski od strony morza. Baterie nadbrzeżne powstawały w tym rejonie już w okresie przed I Wojną Światową, kolejnym etapem rozwoju było powstanie w okresie międzywojennym jednostek na Helu i Oksywiu. System obrony wybrzeża jako rozproszony był bardziej efektywny, odporny na uderzenie wroga od okrętu o porównywalnej sile ognia. Po II Wojnie Światowej postanowiono kontynuować proces tworzenia obrony wybrzeża, utworzono kilkanaście baterii nadbrzeżnych – większość zlokalizowanych nad Zatoką Gdańską – jednak system ten był przestarzały już w momencie tworzenia i po zmianie strategii wojskowej ostatecznie zrezygnowano z niego na początku lat 70, a ostatecznie zaprzestano konserwować obiekty w 1977…czytaj dalej

Pomorskie Wiatraki

Wiatraki można podzielić z uwagi na ich budowę na koźlaki, holendry i paltraki. Zastosowanie wiatraków było dwojakie: przemiał zboża i regulacja nawodnienia polderów. Na Żuławach występowały w dużej ilości wiatraki przemiałowe jak i tzw. wietrzne pompy, czyli wiatraki odwadniająco – nawadniające. Te pierwsze występowały w formie koźlaka i holendra, drugie natomiast głównie w postaci koźlaka…czytaj dalej