GDAŃSK
gdfgh

Stacje benzynowe

0
(0)

Last Updated on 20 marca 2021 by kudlatyxp

Stacje benzynowe zaczęły pojawiać się w krajobrazie miasta w pierwszych latach XX w. ale dopiero w okresie międzywojennym część z nich zaczęła przeobrażać się w ważne punkty na mapie drogowej Gdańska. Te, które przetrwały do dziś, są znakami jednego z ważniejszych w okresie międzywojennym zjawiska: gwałtownego rozwoju motoryzacji.

W połowie 1933 r. na terenie całego Wolnego Miasta były 192 stacje benzynowe. Zważywszy, że większość ludności mieszkała na terenach miejskich (w samym Gdańsku mieszkała połowa wszystkich obywateli Wolnego Miasta) i to tam była zarejestrowana większość pojazdów, to i rozmieszczenie stacji benzynowych nie było rzecz jasna równomierne. W Gdańsku znajdowało się wówczas równo 100 stacji (najwięcej we Wrzeszczu, bo aż 21), kilkanaście (od 11 do 16) na Głównym, Starym i Dolnym Mieście oraz w Oliwie. Relatywnie dużo było stacji także w niewielkim, ale cieszącym się rosnącą popularnością Sopocie (21).
Dla porównania – tylko 16 było w całym powiecie Gdańskie Wyżyny i 17 w powiecie Wielkie Żuławy, a niemal tyle samo (22) w powiecie Gdańskie Niziny.

Stacje benzynowe i ich właściciele

Z wymienionych 192 stacji benzynowych zdecydowana większość, bo aż 156, było własnością spółek paliwowych (importerów). Reszta należała do prywatnych przedsiębiorców (właścicieli salonów samochodowych, kupców czy bogatych restauratorów – 29) lub władz gdańskich (np. na użytek wewnętrzny służb mundurowych – 7). Była to istotna zmiana w porównaniu do sytuacji jeszcze sprzed I wojny światowej, kiedy większość stacji benzynowych powstawała po prostu jako stałe elementy wyposażenia pierwszych salonów sprzedaży samochodów czy motocykli.

Pierwsze centra motoryzacyjne

Do tej pory nie udało się ustalić, kiedy dokładnie w mieście zarejestrowano pierwszy samochód, a tym samym zaczęły powstawać pierwsze stacje benzynowe. Miało to miejsce jednak najpóźniej w 1904 r. To właśnie wówczas otwarto jeden z pierwszych (pierwszy?), a zarazem największy i najdłużej nieprzerwanie działający do końca II wojny światowej, słynny salon samochodowy Stielow & Förster przy dzisiejszej ul. Elżbietańskiej. Na początku XX w. punkty sprzedaży pojazdów mechanicznych pełniły równolegle jednocześnie dodatkowe funkcje: sklepów z częściami, warsztatów naprawczych, nierzadko myjni oraz… stacji benzynowych właśnie. Pierwsze tego typu obiekty były jednak niczym innym, jak pojedynczymi dystrybutorami paliwa ulokowanymi przed salonami.

Grafika Stacji benzynowej we Wrzeszczu (Bohaterów Getta Warszawskiego)

Od pojedynczych dystrybutorów do nowoczesnych stacji benzynowych

Wraz z rozwojem liczby samochodów i motocykli w mieście (poza służbowymi i prywatnymi, do 1920 r. w Gdańsku pojawiły się także pierwsze taksówki, samochody policyjne, karetki pogotowia czy wozy strażackie) dystrybutory paliw szybko zaczęły być montowane także poza salonami samochodowymi. Przy najpopularniejszych placach i rynkach (np. we Wrzeszczu), przy hotelach, przy drogach wylotowych, a w sąsiednim Sopocie chociażby przed Domem Zdrojowym.
Sytuacja zmieniła się po I wojnie światowej. Pojawiły się firmy importowe, które nie tylko wypuszczały paliwa pod własnymi nazwami (zazwyczaj w dwóch wariantach: normalnej i lepszej gatunkowo mieszanki), ale i rozwijały sieć własnych stacji benzynowych. Najstarszą, działającą już od 1920 r., i zarazem największą firmą, która rozpoczęła ekspansję na rynku paliw w Wolnym Mieście Gdańsku, była Bałtycko-Amerykańska Spółka Importu Paliw z o.o. (Baltisch-Amerikanische Petroleum Import GmbH). Firma dysponowała siecią własnych stacji: wpierw Bapolin, następnie Standard. Największą konkurencją była utworzona w 1922 r. Spółka Akcyjna “Baltoil” – Oleje Mineralne i Materiały Pędne (“Baltoil” – Mineralöl- und Betriebsstoff AG) zakładająca własne stacje benzynowe Baltoil. Byli też i inni gracze, jak chociażby Gdańska Spółka Importu Olejów i Materiałów Pędnych oraz Stacji Benzynowych z o.o. (Danziger Öl- und Betriebsstoff-Import und Tankstellen GmbH). Spod jej znaku były i paliwa, i stacje benzynowe Dobi. Samodzielnie istniały tylko kilka lat – latem 1926 r. zostały przejęte przez Bapolin (stąd – najpewniej – w przyszłości pojawiły się i paliwa, i stacje Dapolin).

Stacja z grafiki widocznej na zdjęciu wyżej

Nowoczesne stacje benzynowe

Na początku lat 30. zaczęły pojawiać się stacje benzynowe w nowoczesnym tego słowa znaczeniu. Posiadały po kilka dystrybutorów paliw (obowiązkowo zadaszonych!), kompresory powietrza, stanowiska do przeglądu pojazdów, a dla klientów dodatkowo np. automaty telefoniczne. Pierwsze tego typu stacje benzynowe, i to dwóch z największych rywali, Baltoil i Standard, otwarto we Wrzeszczu przy al. Grunwaldzkiej. I tak się składa, że obie stacje przetrwały do dzisiejszych czasów. Dawna Baltoil (po modernizacji otwarta w lipcu 1932 r.) na wiele lat zmieniła się w bar-restaurację Stację DeLuxe, przy skrzyżowaniu al. Grunwaldzkiej i ul. Bohaterów Getta Warszawskiego.
Z kolei stacja Standard (otwarta w Sylwestra 1931 r.) to dziś warsztat samochodowy oraz salon sprzedaży drzwi przy ślepym zakończeniu ul. Jana Dekerta.

Stacja ze zdjęcia wyżej w czasach dzisiejszych

Zachowanych starych stacji benzynowych jest jednak w Gdańsku, Sopocie czy okolicy oczywiście więcej. Są one dziś w różnym stanie. Te, które stoją nieużytkowane, niszczeją. Tak jest chociażby z charakterystycznym obiektem przy wjeździe (od strony Gdańska) do Pruszcza Gdańskiego. Ta dawna stacja jest obecnie przedmiotem zainteresowania miłośników lokalnej historii, którzy starają się doprowadzić do remontu i nadania nowych funkcji temu obiektowi, co jest o tyle trudne, że znajduje się on w rękach prywatnych. Pozostaje tylko trzymać kciuki za tę inicjatywę.

CPN

Jeszcze w czasie trwania II wojny światowej, w lipcu 1944 r. powołano państwową instytucję, której zadaniem było zabezpieczenie ocalałej na ziemiach polskich po latach okupacji i działaniach wojennych infrastruktury naftowej oraz wznowienie działalności dystrybucyjnej paliw. Specjalnie powołane naftowe zespoły operacyjne przemieszczały się za przesuwającym się frontem i przejmowały kolejne obiekty. W akcie urzędowym PKWN z 14 sierpnia 1944 ustanowiono nazwę organizacji mianem Polski Monopol Naftowy. W październiku tego roku zmieniono nazwę na Państwowe Biuro Sprzedaży Produktów Naftowych. Kolejna zmiana nazwy nastąpiła 3 grudnia 1945, gdy na mocy zarządzenia ministra przemysłu powołano państwowe przedsiębiorstwo Centrala Produktów Naftowych.

Stacja w Pruszczu Gdańskim

Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z 22 kwietnia 1947, wydane w porozumieniu z Ministrem Skarbu i Prezesem Centralnego Urzędu Planowania, zdecydowano że istnieć będzie „Centrala Produktów Naftowych – przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione”. Po 10 latach wskutek reorganizacji przemianowano ją na Centralny Zarząd Obrotu Produktami Naftowymi „CPN”. W 1958 przedsiębiorstwo odzyskało dawną firmę, którą połączono ze skrótem „CPN” – Centrala Produktów Naftowych „CPN”. W grudniu 1995 CPN została przekształcona w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa: CPN S.A

Dystrybutor paliwa na stacji benzynowej we Wrzeszczu


Shell Ostpommern-Danzig / Pomorze wschodnie-Gdańsk, mapa z 1937 r.





Co sądzisz o wpisie?

Kliknij gwiazdkę, aby ocenić

Średnia ocena 0 / 5. Liczba głosów 0

Bądź pierwszym, który oceni ten post

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

Przewiń do góry