Last Updated on 6 maja 2021 by kudlatyxp
Nowy Dwór Gdański, czyli Tiegenhof
Po I wojnie światowej w wyniku traktatu wersalskiego 10 stycznia 1920 Nowy Dwór został włączony do Wolnego Miasta Gdańska i zyskał rangę stolicy powiatu Żuławy Wielkie. W miasteczku otwarto polską placówkę celną kontrolującą odcinek granicy z Prusami Wschodnimi. W zasięgu polskiej administracji znajdowała się też kolej.
W 1935 w mieście powstało schronisko młodzieżowe, zbudowane na wzór żuławskich domów podcieniowych.
1 września 1939 roku Nowy Dwór włączono w granice III Rzeszy, aresztowano też polskich celników. W okresie II wojny światowej toczyło się pozornie normalne życie, jednak z dworca nowodworskiej kolejki odjeżdżały transporty do obozu koncentracyjnego Stutthof (Sztutowo; tablica pamiątkowa na dworcu kolei wąskotorowej). Ponadto więźniowie wykorzystywani byli do prac na kolei (Außenkommando Kleinbahn Tiegenhof), a także w cegielni i browarze.
11 marca 1945 roku miasteczko zostało zajęte przez wojska radzieckie 48 armii II Frontu Białoruskiego i przekazane Polsce (stanowiło część województwa pomorskiego). W wyniku działań wojennych i zalania Żuław przez wycofujące się oddziały niemieckie Nowy Dwór poniósł ogromne straty. Rdzenni mieszkańcy musieli opuścić Żuławy, stopniowo zastępowani przez polskich osadników z różnych części Polski. Miasto w początkowym okresie odcięte od świata, pozbawione wody i prądu, plądrowane przez rzesze szabrowników, odradzało się. W 1948 zakończyła się akcja osuszania.
W latach 1954-1975 Nowy Dwór Gdański był stolicą powiatu. Reforma administracyjna z 1999 ponownie uczyniła miasto stolicą powiatu.
Do początku II wojny światowej w granicach Nowego Dworu Gdańskiego znalazło się wiele niegdyś odrębnych miejscowości (nie posiadają polskich nazw).
Dziś większość nowodworzan nie jest świadomych, że ulica Wałowa w przeszłości była niezależną osadą Siebenhuben z własnym folwarkiem. A miejscowość Petershagenfeld dziś nazywana jest ulicą Kochanowskiego. Na południu miasta przyłączono część wsi Rückenau (Rychnowy). Największym zaskoczeniem może okazać się to, że skrzyżowanie ulic Morskiej, Portowej i Kanałowej było centrum dużej wsi Platenhof, w której prosperowała strzelnica (dzisiejszy lokal gastronomiczny i sklepy odzieżowe), a także port, znajdujący się przy ujściu żeglownego kanału łączącego Tugę z Linawą (tzw. Kanał Wiślano-Zalewowy, niem. Weichsel-Haff-Kanal; dziś w tym miejscu znajduje się ulica Kanałowa). Kanał ten zbudowano w połowie XIX wieku z powodu zapiaszczenia Szkarpawy. Łączył on śluzę Rotebude (Stróża) poprzez Linawę i Müllerlandkanal z Tugą i przestał istnieć w 1895 po wybudowaniu Przekopu Wisły.
Miasto leży na szlaku Żuławskiej Kolei Dojazdowej, której lokomotywownia znajduje się w Nowym Dworze Gdańskim. W sezonie letnim kolejka jeździ na szlaku Nowy Dwór Gdański Wąskotorowy – Stegna Gdańska i dalej ze Stegny do Sztutowa i Mikoszewa.
Do miasta dociera też linia kolejowa nr 256 z Szymankowa k. Malborka, po której do 2014 odbywał się ruch towarowy i sezonowy ruch pasażerski, funkcjonujący od sezonu letniego w 2010 r., kiedy to Arriva PCC wraz z PTMKŻ (operatorem ŻKD) uruchamiała „Wakacyjny Pociąg nad Morze” i „Wakacyjny Pociąg na Zamek” na trasie: Grudziądz – Kwidzyn – Malbork – Nowy Staw – Nowy Dwór Gdański, Nowy Dwór Gdański Wąskotorowy – Stegna Gdańska. W Nowym Dworze Gdańskim następowała przesiadka z wagonów Arrivy poruszających się po torach o szerokości 1435 mm do wagonów ŻKD, które poruszają się po torach o szerokości 750 mm.
Około 16 km na północ od miasta znajduje się prywatne, wielofunkcyjne lądowisko Stegna.
