Last Updated on 25 marca 2021 by kudlatyxp
Browary Gdańskie – przez wieki Gdańsk stanowił centrum browarnictwa tej części Europy, Niemiec, jak również terenów uznawanych za należące do państwa polskiego.
Browarnictwo w Gdańsku – Potencjał tworzyły setki niewielkich browarów typu rzemieślniczego. Jednoczył ich bogaty i wpływowy Cech Browarników. Przez wiele stuleci, piwo, zwłaszcza tzw. piwo jopejskie eksportowano do wielu krajów Europy, głównie do Anglii. Dla ułatwienia prac przy załadunku na statki głównie beczek z piwem zbudowano Żuraw. W 1378 doszło do konfliktu z zakonem krzyżackim, w okresie późniejszym, pomiędzy gdańszczanami a browarnikami warszawskimi. Około 1416 najwięcej browarników (73) mieszkało przy Hundegasse, obecnej ul. Ogarnej. W XV wieku nastąpił rozkwit browarnictwa – do około 250 tys. beczek. Wydawane spisy w 1565 i w latach następnych odnotowały wśród największych browarników w Gdańsku i na Pomorzu rodzinę Schröder (Hans Schröder, Joachim Schröder i Georg Schröder). Od początku XVI wieku produkcję stopniowo zaczęto przenosić na przedmieścia – Biskupią Górkę, Chełm, i Stare Szkoty. W tym okresie szereg browarów prowadzą Mennonici (np. rodzina Fischer). Około 1620 przy wspomnianej już Hundegasse 11 zbudował sobie siedzibę cech browarników. W XVII wieku znacznie zmniejszyła się ilość produkowanego piwa – do około 50 tys. beczek. W okresie napoleońskim piwo uważano za napój najniższych warstw społecznych. Przebywający w Gdańsku Józef Ignacy Kraszewski zanotował, że “nie dane mu już było spróbować tego smaku, z którego kiedyś słynęło miasto”. Sytuacja częściowo się odwróciła w XIX wieku – powstały nowe browary w Nowym Porcie, Oliwie, na Oruni, we Wrzeszczu, i Sopocie. W tym okresie najwięcej ich funkcjonowało przy ul. Korzennej, Szerokiej, Ogarnej, i w rejonie Targu Rybnego, ul. Rycerskiej i Grodzkiej, oraz Starej Stoczni (łącznie 6)
Pod koniec XVIII wieku browar przeżywał kryzys, lecz w 1869 w związku z budową linii kolejowej Gdańsk Główny – Wejherowo, z powrotem zainteresowali się nim inwestorzy. W 1871 browar przeszedł w ręce spółki Danziger Aktien-Bierbrauerei (DAB), która zburzyła drewniane osiemnastowieczne zabudowania i wybudowała w jego miejsce nowoczesny zakład przemysłowy, dostosowany do standardów narzuconych przez drugą rewolucję przemysłową, który zaczął pracę już w 1873 i osiągał zdolność produkcyjną 60 000 hl piwa rocznie. W tym czasie do browaru doprowadzono także istniejącą do dziś bocznicę ze stacji Gdańsk Wrzeszcz. W 1908 w browarze było zatrudnionych 166 pracowników. Zakład został dodatkowo rozbudowany w latach 1910-1913, co przyczyniło się do osiągnięcia zdolności produkcyjnej 175 000 hl piwa na rok.
W 1913 spółka przejęła browar w Gdańsku (Alte Danziger Schloßbrauerei), w 1917 słodownię w Wejherowie (Mälzerei Neustadt/Westpr.), oraz w 1918 browar w Sopocie (Bergschlösschen Brauerei Zoppot).
W dwudziestoleciu międzywojennym browar ponownie przeżywał głęboki kryzys ekonomiczny, lecz nie przeszkodziło to w budowie nowoczesnych, jak na ówczesne czasy, budynków zarządu zakładu. W 1929 zakłady przejęły kolejny browar w Gdańsku (Bierbrauerei Leonhard Waas). Browar w Kuźniczkach ocalał po II wojnie światowej, więc od razu mógł wznowić produkcję. Do 1946 znaczna część produkcji była przeznaczona na rzecz Armii Czerwonej. Formalnie browar upaństwowiono i został wchłonięty przez firmę Państwowe Zjednoczone Browary, jako Państwowy Browar Nr 1 w Gdańsku-Wrzeszczu, któremu w 1950 zmieniono nazwę na Gdańskie Zakłady Piwowarskie. W 1962 browar otrzymał nagrodę jako najlepszy zakład piwowarski. W latach 60. XX wieku przeprowadzono dalszą rozbudowę i zwiększono zdolność produkcyjną do 300 000 hl piwa rocznie. Piwo eksportowane było do ZSRR i Bułgarii. W 1988 zakładom nadano im. Jana Heweliusza, w 1991 browar został sprywatyzowany pod nazwą Hevelius Brewing Company Ltd., zaś w 2001 zakończono produkcję, m.in. z powodu braku dalszej możliwości rozbudowy browaru i dużej konkurencyjności marek zachodnich. W 1991 browar zatrudniał 480 pracowników.
Neufahrwasser – Browar w Nowym Porcie 1708-1945
Bierbrauerei Richard Fischer funkcjonował w latach 1708-1945 przy ul. Starowiślnej 2 (wówczas Weichselstr.). Jeden z czterech browarów należących do menonickiej rodziny Fischer. Pozostałe to: Brauerei Paul Fischer Inh. Frau Johanna Wenkel przy ul. Ogarnej 8-9, Brauerei A.Fischer jun. Inh. Rud. Winkelhausen przy Trakcie św. Wojciecha 68, oraz Brauerei A.Fischer przy ul. Korzennej 20. Brauerei Richard Fischer – wiadomo przede wszystkim, że był to zakład nowoczesny, o zdolności produkcyjnej 50 tysięcy hektolitrów piwa i tysiąca ton słodu rocznie.
Langfuhr – Browar we Wrzeszczu 1871-1944
Od drugiej połowy XVIII wieku na terenie majątku Klein-hammer (Kuźniczki) – przy starej drodze łączącej wieś Strzyżę z osadą Nowe Szkoty – znajdował się mały browar folwarczny, nazywany „drewnianym”. 11 października 1871 roku został podpisany akt założenia zupełnie nowego browaru, który wkrótce wyrósł niemal na pustkowiu. Początkowy adres brzmiał: Labesweg 6/7 (dziś ulica Lelewela).
W 1927 roku na obszarze Gdańska pracowały już tylko trzy browary, a w 1937 – dwa największe: we Wrzeszczu i w Nowym Porcie. Ich ekskluzywną specjalność stanowiło Jopenbier, produkowane z najlepszego słodu jęczmiennego i eksportowane głównie do Anglii oraz Szwecji. W latach trzydziestych asortyment z Langfuhr obejmował dziewięć gatunków piwa, między innymi: Artus-Brau (z krawatką w języku polskim i niemieckim), Artus-Pils, Caramel, Uhrbock, Putziger, Bankenbrau oraz najlepsze Jopen-Quell-Hell (ze złocistymi kapslami). Utrzymywano też produkcję wielu napojów gazowanych bezalkoholowych. Z wybuchem wojny, czyli począwszy od września 1939 roku, produkcja piwa i wód gazowanych została wyraźnie zmniejszona z uwagi na trudności surowcowe. Ostatnie posiedzenie rady nadzorczej Danziger Aktien Bierbrauerei odbyło się 12 grudnia 1944 roku w Berlinie.
U progu 1945 roku przeważająca część zarządu i personelu administracyjnego browaru we Wrzeszczu uciekła z Gdańska w głąb Niemiec. Ostał się nieliczny dozór średni oraz pracownicy szeregowi, w tym jeńcy. Pierwsze we Wrzeszczu powojenne piwo, „Jasne”, zrobione jeszcze z zapasów poniemieckich, rozlano do beczek 14 maja 1945 roku. Przez kilkanaście następnych miesięcy, z uwagi na skromne możliwości pozyskiwania słodu, produkowano głównie piwa: „Jasne Lekkie” i „Słodowe” oraz – w niewielkich ilościach – „Porter” i „Jasne Pełne”. Aż do końca 1946 roku browar wrzeszczański, jako jedyny już browar gdański, przymusowo dostarczał piwo dla wojsk sowieckich. W księgach podatkowych z tamtego okresu prowadzona była osobna rubryka dotycząca produkcji „darowywanej”, a związaną z tym podwójną księgowość akceptowały okresowe kontrole skarbowe.
Lata 1959-1964 stanowiły okres, gdy między innymi: wybudowano nową kotłownię, zmodernizowano maszynownię, ulepszono system chłodzenia, zainstalowano dwie linie do butelkowania piwa i pasteryzator tunelowy, a także wzniesiono nowy oddział fermentowni. U progu lat osiemdziesiątych produkowano piwa o nazwach: „Morskie”, „Eksportowe”, „Specjał”, „Krzepkie”, „Jasne Pełne” i „Karmelowe”.
Wiosną 1985 roku zaczęto sondażowo produkcję piwa jasnego o zawartości ekstraktu 14 procent i nazwie „Hevelius”, które latem 1985 roku zdobyło pierwsze miejsce w rankingu Instytutu Przemysłu Piwowarskiego. 28 stycznia 1988 roku browarowi wrzeszczańskiemu nadano imię Jana Heweliusza, a było to w 301. rocznicę śmierci wielkiego gdańskiego browarnika i astronoma.
Jesienią 1991 roku większościowy pakiet akcji browaru zakupili Australijczycy i Holendrzy, przemianowując go na: Hevelius Brewing Company Ltd. W 1994 roku zakład wyprodukował około 400 tysięcy hektolitrów piwa w pięciu gatunkach: „Gdańskie”, „Artus”, „Remus”, „Hevelius” i „Kaper Królewski”. Ponieważ nie zaspokajało to w pełni potrzeb Trójmiasta i województwa, zaplanowano zwiększenie mocy produkcyjnych do miliona hektolitrów. Ale skończyło się na planach.
1 lipca 1997 roku Hevelius Brewing Company Ltd. stracił odrębność prawną, stając się trzecim – obok elbląskiego i braniewskiego – browarem koncernu Elbrewery Company Ltd. z siedzibą w Elblągu, kontrolującego wówczas 18 procent polskiego rynku piwa. Zakładowi gdańskiemu nadano wówczas nazwę: Ełbrewery Company Ltd. Browar Hevelius.
10 listopada 2000 roku ogłoszono decyzję o przygotowaniach do zamknięciu tego jedynego browaru w Gdańsku, a 28 lutego 2001 roku wręczono pisemne zwolnienia 187 zatrudnionym jeszcze pracownikom.
